Czy pracownik zatrudniony na umowę zlecenie musi odbyć szkolenie BHP?

Umowa zlecenie a BHP

W przypadku umowy o pracę pracodawca ma bezwzględny obowiązek kierowania pracownika na badania oraz przeprowadzanie szkoleń BHP. Jednakże, w kontekście zleceniobiorców, kwestia ta staje się bardziej złożona.
Umowa zlecenia jest standardową umową cywilnoprawną, uregulowaną w polskim Kodeksie cywilnym. W przeciwieństwie do umowy o pracę, nie podlega kierownictwu pracodawcy, nie wymaga określenia miejsca wykonywania zlecenia, co sprawia, że ta forma zatrudnienia charakteryzuje się dużą elastycznością i swobodą. Kwestia szkolenia wstępnego z zakresu BHP przy podpisywaniu umowy zleceniowej nie jest całkowicie jednoznaczna i oczywista. Istnieją sytuacje, w których wymagane jest przeprowadzenie szkolenia BHP w ramach umowy zlecenia.

Kiedy szkolenie BHP jest wymagane przy umowie zleceniu?

Decyzja, kiedy należy przeszkolić zleceniobiorcę z zakresu BHP, zależy od wielu czynników. Zaniechanie szkolenia może prowadzić do niedopełnienia obowiązków oraz związanych z tym sankcji prawnych. Zgodnie z art. 304 § 1 Kodeksu pracy, pracodawcy mają obowiązek zapewnienia zleceniobiorcom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
W praktyce oznacza to, że jeżeli stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy jest znaczny, zleceniobiorcy powinni być dopuszczeni do tych prac jedynie wtedy, gdy posiadają odpowiedni stan zdrowia i są przeszkoleni z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. W takim przypadku zleceniodawca powinien wymagać od zleceniobiorcy uczestnictwa w szkoleniu BHP oraz poddania się badaniu lekarskiemu. Sam zleceniobiorca zaś, wykonując zlecenie w miejscu wyznaczonym i nadzorowanym przez zleceniodawcę oraz przy użyciu narzędzi zleceniodawcy, ma obowiązek przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W ten sposób zarówno pracodawca, jak i zleceniobiorca wspólnie ponoszą odpowiedzialność za utrzymanie właściwych standardów bezpieczeństwa w miejscu pracy.

Stanowisko GIP i orzecznictwo

Wsparcie w tej kwestii może stanowić stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektora Pracy w sprawie szkolenia bhp i badań lekarskich przy umowie zleceniu:

“(…) Jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. Wówczas osoba ta ma na podstawie art. 211 Kodeksu pracy obowiązek odbyć szkolenie i poddać się badaniom lekarskim. (…)”

Pewnym potwierdzeniem dla zleceniodawców w rozumieniu przepisów może być także stanowisko Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 roku (sygn. akt III AUa 935/12):

“umowa zlecenie umożliwia zlecającemu i wykonawcy ustalenie miejsca i czasu wykonywania pracy, niemniej jednak nakłada na tego pierwszego obowiązki związane z zapewnieniem higienicznych i bezpiecznych warunków pracy. W związku z powyższym, w praktyce część zleceniodawców decyduje się nie tylko na oddelegowanie zleceniobiorców na szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, ale również wysyła ich na wstępne badania. W ten sposób unikają oni ewentualnego oskarżenia o niedopełnienie swoich obowiązków.”

Jak można zapewnić uczestnictwo zleceniobiorcy w szkoleniu BHP?

Chociaż szkolenie to nie zawsze jest obligatoryjne, zawsze warto je przeprowadzić z myślą o zdrowiu i bezpieczeństwie wszystkich zaangażowanych stron. Istnieje kilka skutecznych sposobów, aby zagwarantować, że zleceniobiorca weźmie udział w szkoleniu BHP.

• Klauzulę informującą o obowiązku uczestnictwa w szkoleniu BHP można umieścić w umowie zawartej z zleceniobiorcą. W ten sposób jasno określisz oczekiwania co do przeszkolenia.
• Aby zabezpieczyć się przed ewentualnymi nieścisłościami, można wprowadzić w umowie zapis o konsekwencjach zaniedbania szkolenia BHP. Może to obejmować nałożenie kary pieniężnej lub możliwość natychmiastowego rozwiązania umowy w przypadku braku przeszkolenia.

Ważne jest jednak, aby zachować proporcje i uczciwość. Kara musi być uzasadniona, aby nie została uznana przez sąd za nieważną. Przejrzystość w umowie oraz zrównoważone sankcje sprawią, że zleceniobiorca będzie bardziej skłonny do przestrzegania postanowień dotyczących szkolenia BHP.

Czy warto zaniechać szkolenia BHP zleceniobiorcy?

Pracodawca powinien przyjrzeć się temu kontekście konsekwencji braku szkolenia BHP w przypadku umowy zlecenia. Pomimo pozornej niskiej wartości kosztu wstępnego szkolenia BHP, ryzyko związane z brakiem tego szkolenia oraz potencjalne straty finansowe i odpowiedzialność w zakresie BHP są zauważalne. 

Chociaż szkolenie BHP nie zawsze jest prawnie obligatoryjne, warto je przeprowadzać. Nie jedynie ze względu na ewentualne straty finansowe, takie jak wypłata odszkodowań. Najważniejsza jest dbałość o zdrowie i życie osób związanych z prowadzonym projektem. Szkolenie BHP jest niezbędne zwłaszcza ze względu na to, że sytuacje kryzysowe związane z bezpieczeństwem pracy zazwyczaj zdarzają się niespodziewanie. Dlatego wartością nadrzędną jest świadomość i przygotowanie, które właśnie to szkolenie BHP może zapewnić.